Bitvavo presenteert zich als Europa’s betrouwbaarste partner voor de handel in crypto. In werkelijkheid moesten de oprichters in 2022 het uitzinnige dividend dat ze zichzelf een jaar eerder hadden uitgekeerd, weer in het bedrijf steken om het niet failliet te laten gaan. Gelukkig voor hen stegen de koersen van crypto’s in 2023 en 2024 weer spectaculair.
Op 27 februari behaalde Bitvavo een recordbedrag aan verhandelde cryptomunten in een etmaal: een miljard dollar. Dit record werd enkele dagen later alweer gebroken: op 5 maart tikte Bitvavo bijna anderhalf miljard euro aan. Dat leverde het bedrijf aan de Amsterdamse Keizersgracht aan commissies een winst van 2,5 tot 3 miljoen euro op. In 24 uur.
De cryptomarkten zijn booming en Bitvavo, het grootste platform voor cryptomunten van Nederland met de ambitie de grootste van Europa te worden, profiteert mee.
Dat was twee jaar geleden wel anders. Toen kroop Bitvavo door het oog van de naald en moest het acrobatische toeren uithalen om overeind te blijven. De nasleep daarvan houdt het bedrijf tot de dag van vandaag bezig en kwam de transparantie niet ten goede.
De oprichters hadden verstand van algoritmes, minder van het opzetten van een onderneming
Tim Baardse (1994) en Jelle de Boer (1992), beiden afgestudeerd in informatica, startten Bitvavo in maart 2018. Ze hadden verstand van algoritmes, minder van het opzetten van een onderneming. Daarom trokken ze twee maanden later een schoolgenoot van De Boer aan: Mark Nuvelstijn (1992). Hij had bedrijfskunde en fiscaal recht gestudeerd en werkte sinds kort bij een advocatenkantoor op de Amsterdamse Zuidas. Waar De Boer en Baardse als programmeurs op de achtergrond bleven, werd Nuvelstijn het gezicht van Bitvavo.
Gedrieën vormden ze de directie; het aandeelhouderschap verdeelden ze. Bitvavo laat niet weten hoe de aandelen over de drie zijn gespreid.
Schunnig veel geld
Na de kredietcrisis van 2008, toen banken omvielen en door overheden moesten worden gered, streefden bitcoin-pioniers een alternatief financieel systeem na. Maar al snel ontdekten handige jongens dat handelen en beleggen in crypto vooral fabelachtige kansen bood.
‘Toen we begonnen met ons bedrijf dachten we niet direct: “We gaan iets voor de samenleving doen.” Daar moet ik eerlijk in zijn,’ zei Nuvelstijn in november 2022 in de podcast Leaders in Finance. ‘Maar [..] we kwamen er wel achter hoe gaaf die cryptomarkt eigenlijk was, hoe gaaf die blockchaintechnologie is en wat je er voor de samenleving mee kan doen.’
De IT-technologie van Bitvavo is complex, het bedrijfsmodel simpel, het platform toegankelijk, en de klanttevredenheid hoog
De timing van de oprichters van Bitvavo was gunstig: vier jaar lang, van 2018 tot en met 2021, maakten de markten in bitcoin en andere cryptomunten wereldwijd een explosieve groei door. De koersen gingen door het dak, er werd schunnig veel geld verdiend. De winsten van Bitvavo surften mee: in 2020 was de nettowinst 7,5 miljoen, in 2021 al 139 miljoen.
De IT-technologie is complex, het bedrijfsmodel is simpel: omzet draaien, klanten binden en tot zo veel mogelijk transacties verleiden. Het platform is toegankelijk (een rekening openen is met een paar klikken en controles gedaan), de klanttevredenheid is hoog.
De gamification van beleggen
Finfluencers, enthousiaste podcasts, positieve artikelen op commerciële websites met links naar Bitvavo, beleggen in crypto’s als een spel met bonussen, punten en beloningen. Deze gamification kan verslavend werken, onder meer voor scholieren en studenten die onderling opscheppen over de spectaculaire winsten die ze in korte tijd hebben behaald. Blind vertrouwen ze de algoritmes van de blockchain, de energieslurpende database waarop gekoppelde computers cryptotransacties verwerken en bijhouden (Bitvavo verklaart niet aan gamification te doen).
Marketing (budget 2022: 12,7 miljoen) speelt een sleutelrol in de expansie van Bitvavo. In 2022 tekende het bedrijf een contract met de KNVB voor de sponsoring van het Nederlandse voetbalelftal. Dat jaar verschenen reclames op straat en in bushokjes met posterboy Nuvelstijn.
De commissies die Bitvavo hanteert zijn laag, 0,10 tot 0,25 procent van elke transactie. Het platform biedt beleggingen aan in bitcoin, de oudste en bekendste cryptomunt, plus 203 alt-crypto’s met exotische namen als PancakeSwap, MyNeighborAlice, Rocket Pool, Raven en Avalanche. Die bieden kansen op spectaculaire koersstijgingen, maar staan – vanwege het risico dat ze plotseling niets meer waard zijn – ook bekend als shitcoins.
Met de inzet van al deze middelen heeft Bitvavo ongeveer de helft van de Nederlandse cryptomarkt veroverd. Naar eigen zeggen heeft het 1,5 miljoen Europese gebruikers, van wie 1,3 miljoen ten minste één transactie hebben gedaan op het platform.
De resultaten zijn ernaar: in 2023 boekte Bitvavo een handelsomzet van 34 miljard euro, gemiddeld 93 miljoen per etmaal. Voor de eerste twee maanden van dit jaar houdt Bitvavo het op een volume van 200 tot 300 miljoen euro per etmaal. Een voorzichtige schatting van de inkomsten komt daarmee neer op 300 tot 500 duizend euro per 24 uur. En dan zijn er dagen met astronomische volumes door computergestuurde handel, zoals 1,3 miljard op 5 maart 2024.
Smalend noemen sommige kenners van de cryptomarkt de oprichters van Bitvavo ‘handige verkopers’.
Fatsoenlijk imago
In de slag om het Europese marktaandeel lijkt Bitvavo het enige Nederlandse cryptobedrijf dat zich op termijn kan handhaven. En anders dan schaamteloze Amerikaanse en Chinese cryptogiganten die regelgeving aan hun laars lappen, koestert Bitvavo een imago van fatsoen.
Het bedrijf is een verklaard voorstander van regelgeving voor de cryptosector, laat zich erop voorstaan gevestigd te zijn in Amsterdam (en bijvoorbeeld niet op de Bahama’s) en onder toezicht te staan van De Nederlandsche Bank – al beperkt dat zich tot naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme (Wwft). Die verplicht cryptobedrijven tot screening van hun klanten op ongebruikelijke transacties.
Naast de registratie in Nederland heeft Bitvavo registraties verworven in Frankrijk en Oostenrijk. In Milaan heeft Bitvavo een vestiging voor software aan de Via Fatebenefratelli, in Duitsland een kantoortje op de Berlijnse Kurfürstendamm bij de Gedächtniskirche.
WISSELING VAN DE WACHT, MAAR DE AANDEELHOUDERS BLIJVEN
Halverwege 2021 stapten de oprichters Jelle de Boer en Tim Baardse uit de directie. Operationeel zijn ze niet langer betrokken bij het bedrijf, Bitvavo will niet bekend maken wat hun huidige bezigheden zijn. Ze werden opgevolgd door Johan van Olffen (ex-Tesla, ex-ASML, ex-VEON, ex-FMO, ex-Mollie) als chief financial officer en Guy Rombaut als chief technology officer.
Rombaut vertrok in 2023 naar online platform Recharge 360 dat zich bezig houdt met fysieke en mentale gezondheid. Nuvelstijn en Van Olffen bleven over als de enige bestuurders van alle Bitvavo-bv’s, en van de stichting Bitvavo Payments, die de derdengeldrekening van klanten beheert. Per 1 januari 2024 is de directie aangevuld met de Brit Jeetan Patel als chief risk officer, die eerder bij cryptoplatform Coinbase werkte en deels uit Londen gaat werken. Patel was betrokken bij de activiteiten van Coinbase in Nederland zonder dat het Amerikaanse bedrijf bij De Nederlandsche Bank geregistreerd was. In 2023 beboette DNB Coinbase met 3,3 miljoen euro.
Baardse, De Boer en Nuvelstijn zijn nog altijd de enige aandeelhouders. Ze hebben hun privébelang ondergebracht in holding-bv’s met als postadres een verzamelkantoor voor bedrijven in Hengelo, Business Center Twente. Hoewel daartoe verplicht, hebben de bv’s van Baardse en Nuvelstijn (Fortuna en Fortes) nooit jaarstukken gedeponeerd bij het Handelsregister, die van De Boer (Deranova) niet sinds 2020. Dat is een economisch delict, waarmee ze een boete van de Belastingdienst riskeren.
Uit het jaarverslag 2021 van Bitvavo blijkt dat het drietal in dat jaar 1,2 miljoen preferente aandelen verwierf tegen betaling van 276.720 euro. Het eigen vermogen nam toe van 4,4 miljoen (2020) tot 33,8 miljoen (2021).
Begin volgend jaar treedt de Europese Markets in Crypto Assets Regulation (MiCAR) in werking. Cryptobedrijven moeten dan aantonen dat ze aan die regels voldoen om een vergunning te krijgen; daarmee kunnen ze vervolgens in de hele EU opereren. Onder MiCAR krijgen DNB en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) aanzienlijk grotere bevoegdheden voor toezicht, onder meer op de kwaliteit van de aangeboden crypto’s, behoorlijk bestuur en buffers om financiële klappen te kunnen opvangen.
Juist daarmee ging het ruim twee jaar geleden lelijk mis
In 2021 hebben de drie aandeelhouders zichzelf een dividend van 110 miljoen euro uitgekeerd.
In november 2022 stortte de cryptobeurs FTX van wonderboy Sam Bankman-Fried met veel spektakel in. ‘SBF’ had geen El Dorado, maar puinhopen gecreëerd. Speelde zoiets ook in Nederland? Gevraagd naar commentaar verzekerde crypto-expert Bert Slagter in Het Financieele Dagblad: ‘Mark en zijn compagnons zijn nuchtere Hollandse jongens die het geld dat ze verdienen keurig terug in het bedrijf storten.’
Dat bleek niet waar. Eeen maand later, tussen kerstmis en oudjaar 2022, presenteerde Bitvavo zijn jaarrekening over 2021. Daarin stond dat de drie aandeelhouders zichzelf in 2021 een dividend van 110 miljoen euro hadden uitgekeerd, onttrokken aan het eigen vermogen van hun bedrijf (en in 2020 een tot dan toe niet gepubliceerd dividend van 4,7 miljoen).
Prompt zette zakenblad Quote de drie cryptomusketiers met stip in zijn top-honderd van jonge selfmade miljonairs.
De bankrun op cryptobedrijven
Die greep in de kas werd afgestraft in 2022, wereldwijd een rampjaar voor de cryptosector. De centrale banken in de VS en Europa begonnen dat jaar de rente op te schroeven, ter bestrijding van de inflatie. Daardoor werden beleggingen in crypto’s minder interessant. Koersen die van hier tot de eeuwigheid zouden stijgen, kelderden.
Dat bracht cryptoplatforms die risicovolle investeringen financierden met de uitgifte van eigen crypto’s in acute problemen. En toen de koersen daalden, bleek de ene na de andere cryptofirma verstrikt te zijn in een web van fraude, oplichting, gehackte klantenbestanden, mismanagement, witwassen, bluf, grootheidswaanzin en ander ongerief.
Bij opkomend tij drijven alle schepen, als het eb wordt zie je wie geen zwembroek draagt.
Met bakken tegelijk haalden klanten hun geld terug in een hedendaagse variant op de aloude bankrun. In de Verenigde Staten vielen cryptogiganten om, zoals Three Arrows, Celsius, Voyager, Terra-Luna, en Sam Bankman-Frieds FTX. In hun kielzog kwamen ook het crypto-leenplatform Genesis en zijn moederbedrijf Digital Currency Group (DCG) in moeilijkheden. Half november 2022 kondigde Genesis aan alle betalingen en transacties te bevriezen.
Bitvavo verzekerde op 24 november dat de ondergang van FTX of de crisis bij Genesis het bedrijf niet raakte. Drie weken later, op 15 december, onthulde de Amerikaanse nieuwssite Protos dat Bitvavo een vordering van ‘about $ 300 million’ op Genesis had. Bitvavo had crypto’s van zijn klanten ter waarde van 280 miljoen euro aan het Amerikaanse platform uitgeleend. Dit wordt staking genoemd [zie kader], met extra rendement als lokkertje.
LEEN JE CRYPTO’S VIA BITVAVO UIT
‘Met Staking en Lending bij Bitvavo kan je beloningen verdienen op een ondersteund assortiment van digitale activa met beloningspercentages tot wel 15%,’ legt Bitvavo uit. ‘Staking en Lending bij Bitvavo stellen je in staat om jouw digitale activa te gelde te maken die anders ongebruikt in jouw portemonnee zouden blijven.’
Wanneer klanten melden dat ze willen ‘staken’, neemt Bitvavo hun digitale portefeuille over om die tegen een vergoeding te beleggen bij een ander cryptoplatform, wat voor de klant een extra winstmogelijkheden oplevert. Bitvavo, dat hier zelf ook goed aan verdient, maakt niet bekend waar het de tegoeden uitleent. Bij koersverliezen loopt niet Bitvavo, maar de klant alle risico’s.
‘We waren in de veronderstelling dat er geen risico was,’ zei ceo Mark Nuvelstijn daags erna in Quote, alsof hij vergeten was dat Bitvavo 8,5 keer het eigen vermogen bij Genesis had uitstaan.
Toen het Genesis-debacle in volle omvang duidelijk werd, schakelde Bitvavo over op onrust dempen om te voorkomen dat gealarmeerde klanten zich zouden terugtrekken. Het bedrijf verklaarde dat het garant stond voor de digitale leningen aan Genesis en over voldoende financiële middelen beschikte om de tegoeden van klanten te dekken.
Achter de schermen gingen de aandeelhouders en het management die laatste dagen van 2022 in overdrive.
Nadat Genesis begin januari 2023 uitstel van betaling had aangevraagd, stelden de bewindvoerders een schikking van 70 procent van de vordering voor. Bitvavo, dat deel uitmaakt van het Consortium van crediteuren, wees dat aanbod af en verwacht nog steeds 80 tot 100 procent te kunnen terughalen van het bedrag dat bij Genesis uitstaat.
De jaarrekening 2022, die vlak voor kerst 2023 is gepubliceerd, geeft inzicht hoe Bitvavo het Genesis-gat in de balans heeft afgedekt.
Er is geschoven met preferente aandelen, dividenden, leningen en conversie in aandelen
Op oudejaarsdag 2022 trof Bitvavo een voorziening van ruim 55 miljoen voor het verwachte verlies op zijn vordering op Genesis. Door deze afschrijving daalde de winst van Bitvavo in 2022 met 99 procent: van 139 miljoen (2021) naar 382.655 euro. Zonder die afschrijving, stelt Bitvavo, zou de winst 55,4 miljoen zijn geweest. Dat klinkt geruststellend, maar zo was het dus niet.
Daarnaast hebben de drie aandeelhouders een garantie afgegeven aan Bitvavo ter waarde van 125 miljoen, tegen 5 procent rente. Van die garantie is 80 miljoen aan het moederbedrijf uitgeleend (volgens het jaarverslag wordt de rente over de garantie berekend, 6,25 miljoen; Bitvavo stelt in een reactie dat rente alleen over de lening rente wordt vergoed, 4 miljoen). Vervolgens is in 2023 30 miljoen van deze lening in aandelen omgezet. Het eigen vermogen is hierdoor toegenomen van 34 naar 64 miljoen euro; een nadere toelichting is niet gegeven.
Gebrekkige governance
Het blijft opmerkelijk wat er boekhoudkundig in 2021 en 2022 is gebeurd: er is geschoven met preferente aandelen, dividenden, leningen en conversie in aandelen. De rol van het management (Nuvelstijn en Van Olffen) en de aandeelhouders (Nuvelstijn, Baardse en De Boer) in de besluitvorming daarover roept vragen op over de governance. Bitvavo heeft geen raad van commissarissen of raad van toezicht. En, hoewel dat wettelijk verplicht is (eind 2023 had het bedrijf 235 werknemers), ook geen ondernemingsraad.
De Nederlandsche Bank houdt bij geregistreerde cryptoplatformen geen toezicht op behoorlijk bestuur, zoals ze wel bij reguliere financiële instellingen doet. (Het toezicht zal vanaf volgend jaar via MiCAR grotendeels onder de AFM vallen.)
Magische oplossingen
De jaarrekening 2022 geeft ondertussen een onthutsend inzicht in de financiële gang van zaken dat jaar. Commissies op de aankoop van crypto’s door klanten vormen de belangrijkste inkomstenbron voor een cryptoplatform. Bij Bitvavo daalden die met 116 miljoen: van 213 (2021) naar 97 miljoen euro (2022); de inkomsten uit staking bleven min of meer gelijk (30 miljoen in 2021, 31 miljoen in 2022). De brutowinstmarge halveerde, terwijl de uitgaven (inclusief de voorziening voor Genesis) verviervoudigden.
Op de passiva-kant van de balans daalde de post E-token liability – die de tegoeden weergeeft bij de stichting Bitvavo Payments ter dekking van de euro’s waarmee klanten crypto’s hebben gekocht – met 99 miljoen, van 229 in 2021 naar 130 miljoen in 2022.
Daartegenover stond een enorme stijging van het bedrag dat Bitvavo in 2022 leende: van 115 miljoen (2021) naar 360 miljoen, een toename van 245 miljoen. Hieronder valt de lening van 80 miljoen van de aandeelhouders, maar welke financiers hebben de rest verstrekt? In een eenregelige toelichting meldt de jaarrekening slechts dat het kortlopende, direct opeisbare leningen betreft.
Aan de activa-kant staat bij Other receivables – gestegen van 2 miljoen naar 231 miljoen – de post Digital asset loans, de vordering op Genesis. Die wordt op 201 miljoen gesteld, niet op 225 miljoen na de afschrijving van 55 miljoen. Een toelichting in de jaarrekening ontbreekt.
Hoe solvabel is Bitvavo als leningen, waaronder die van de aandeelhouders, de magische oplossing zijn om het Genesis-gat op de balans te dekken? Bij elkaar bedragen de leningen ruim de helft van de totale balans.
Uitstel is in Bitvavo’s voordeel
Nog steeds worstelt Bitvavo met de afwikkeling van het Genesis-debacle.
De crux is: er zijn meer kapers op de kust. Er zijn geslepen zakenlieden in de Amerikaanse cryptowereld die eveneens grote vorderingen op Genesis hebben: de bewindvoerders die de boedel van FTX saneren (175 miljoen dollar), de eigenaren van Gemini, aartsrivaal van Genesis (900 miljoen dollar), een investeringsfirma (500 miljoen dollar). Met hen vergeleken is Mark Nuvelstijn een haring die zwemt in een bad met haaien.
Daar komt bij dat het Openbaar Ministerie van New York een strafzaak tegen Gemini en moederbedrijf DCG is begonnen: zij zouden hun investeerders hebben voorgelogen. De investeerders zelf zijn een civiele zaak begonnen; dat kan leiden tot schadevergoedingen aan gedupeerde investeerders ten koste van de boedel van Gemini – en dus van het bedrag dat onder de schuldeisers kan worden verdeeld.
De strategie van Bitvavo lijkt om met reputatiemanagement het Genesis-drama uit te zingen. Naar de buitenwereld straalt het uit: geen paniek, geen probleem.
Uitstel werkt onmiskenbaar in Bitvavo’s voordeel: de cryptokoersen herstelden zich in 2023 en stegen in de eerste maanden van 2024 spectaculair. De bewindvoerders van Genesis beschikken daardoor over ruimere middelen om schuldeisers af te betalen. Door herstel van de omzet zal Bitvavo in 2023 een beter jaar hebben gedraaid dan in 2022. Als de winst aan de reserves wordt toegevoegd, vergroot dat de buffer om onvoorziene klappen op te vangen. (Bitvavo heeft een update van 2023 in het vooruitzicht gesteld.)
De jaarrekeningen van Bitvavo zijn goedgekeurd door Grant Thornton, een groot Brits accountantskantoor. De accountants erkennen dat er altijd onzekerheden zijn in de cryptomarkten, maar gaven groen licht voor het jaarverslag 2022, ervan uitgaand dat de toekomstige kasstromen zich blijven ontwikkelen zoals het management dat inschat. Ze dekken zich wel in: ‘Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een entiteit niet langer blijft voortbestaan.’
Dit is de achilleshiel. De afgelopen jaren bleek de cryptowereld vol risico’s, oplichting, hacks, criminaliteit, witwassen en speculatie. Op een onvoorspelbaar moment kan zich een nieuwe schok voordoen.
Mark Nuvelstijn kan daarover meepraten. Hij vertrouwde zijn eigen vermogen deels toe aan een 26-jarige wonderbelegger in Amsterdam, die rendementen van 25 procent beloofde. Toen Max R. vorig jaar werd opgepakt, verdacht van verduistering van 26 miljoen euro, bleek Nuvelstijn de grootste van de tachtig gedupeerden. Hij had 16,5 miljoen euro aan Max R. toevertrouwd. Het bleek een piramidespel.
Met medewerking van financieel-analisten Michel Veul en Michiel Peeperkorn.
Voor dit artikel is gebruikgemaakt van informatie verstrekt door The Counter, onderdeel van SOMO, het kenniscentrum dat multinationals onderzoekt. Het artikel is geschreven in opdracht voor Follow the Money op 4 maart 2024.
Dit is een iets aangevulde versie van het artikel dat op 4 maart verschenen is bij Follow the Money: https://www.ftm.nl/artikelen/cryptohandel-bitvavo-gehuld-in-mist?
